Osmoza – dwóch odkrywców

Pierwszy był chłopskim synem i katolickim księdzem. Drugi służył w armii tylko po to, żeby przejść na stronę zbuntowanej przeciw rewolucji Wandei. Obaj cieszą się opinią tych, za sprawą których osmoza stała się znana ludzkości.

Kiedy przychodzi na świat, polski król August II Mocny, razem z Piotrem Wielkim i Fryderykiem IV, królem Danii, rozpoczyna Wielką Wojnę Północną. Król Francji Ludwik XIV ubija interes w sprawie następcy hiszpańskiego tronu, co rok później prowadzi do wojny o sukcesję w tym kraju, a Leibnitzowi udaje się powołać do życia Berlińską Akademię Nauk. W roku 1700 transport odbywa się przede wszystkim dzięki wykorzystaniu siły mięśni zwierząt, a świat nie ma pojęcia o siłach, jakie drzemią w parze. Także osmoza jest pojęciem nieznanym, którym nikt specjalnie nie zawraca sobie głowy.

Kiedy na świat przychodzi René Joachim Henri Dutrochet drukiem ukazuje się rozprawa Tomasza Paine „Zdrowy rozsądek”. W Stanach Zjednoczonych trwa rewolucja pod wodzą Waszyngtona, a Rzeczpospolita dogorywa w objęciach carycy Katarzyny II. Na wyspach brytyjskich ukazuje się książka „O bogactwie narodów” Adama Smitha, a James Watt prowadzi badania, które wkrótce pozwolą na budowę kolei. Osmoza jest już znana, ale wciąż czeka na kogoś, kto dokładnie ją opisze.

Nollet przybywa do Londynu w 1734 roku z opinią sprawnego naukowca, który zajmuje się przede wszystkim zagadnieniami związanymi z przepływem elektryczności. Wygłasza wykłady w Royal Society. Pięć lat później wchodzi w skład członków francuskiej Akademii Nauk. W tym samym czasie książę Sabaudii wzywa go do Neapolu i oferuje posadę szefa katedry fizyki. Nollet jest zapraszany do Wersalu i ciągle prowadzi badania naukowe. Osmoza jest jednym ze zjawisk, które obserwuje. Nie to jednak zajmuje go najbardziej. Fizyka eksperymentalna, doświadczenia i ich opisy – to pasja księdza-profesora. Umiera w 1770 roku, za panowania Ludwika XV, tym samym, w którym Maria Antonina wychodzi za następcę tronu, a na wyspach brytyjskich powstają pierwsze fabryki.

Dutrochet stawia na karierę wojskowego. Jego młodość to czas rewolucji, ciągle zmieniających się przywódców. Danton, Robespierre, wreszcie Bonaparte. Młody mieszczanin dołącza do armii, ale wkrótce opuszcza ją żeby wesprzeć buntowników z Wendei. Do Paryża wraca w 1802 roku, kiedy miasto cieszy się statusem stolicy imperium. Podejmuje studia medyczne i szybko trafia do pracy w szpitalu. Po ataku tyfusu w 1809 roku postanawia zająć się badaniami. Zajmuje się głównie embriologią i fizjologią eksperymentalną. Za to otrzymuje zresztą nagrodę Akademii Francuskiej. Osmoza to nie jedyny opisane przez niego (i nazwane) zjawisko. Zajmuje się też respiracją i badaniami komórkowymi. Jest uznawany za wynalazcę biologii komórkowej. Umiera w Paryżu w 1847 roku, na rok przed wybuchem Wiosny Ludów, w czasie, gdy pociągiem dojechać można z Paryża do Lille czy Le Havre.

Obaj badacze nigdy się nie spotkali, bo też nie mieli takiej szansy. Obaj żyli w różnych epokach. Ksiądz Nollet w czasie, gdy wszystko kontrolowali monarchowie absolutni, Dutrochet w momencie wielkiej zmiany.