Sposoby rekultywacji jezior

Rekultywacja jezior to działanie mające na celu poprawę ogólnego stanu ekosystemu jeziornego,  którego degradacja jest głównie spowodowana nadmiernym dopływem do zbiornika substancji toksycznych bądź biogennych. W związku z czym, podstawowym działaniem, jakie należy podjąć, jest odcięcie zbiornika od zanieczyszczeń.

Przed podjęciem działań związanych z rekultywacją, kwestią zasadniczą jest zwrócenie uwagi na kilka istotnych kwestii. Pierwszą z nich jest określenie jej celu, mając na uwadze wartość przyrodniczą, gospodarczą i rekreacyjną konkretnego zbiornika. Następnie należy scharakteryzować obecny stan troficznego jeziora, a także przyczyny jego degradacji, poprzez wykonanie odpowiednich badań. Niezbędne jest również wyliczenie stopnia obciążenia danego zbiornika ładunkiem substancji biogennych.

Wśród stosowanych metod rekultywacji wyróżnia się następujące sposoby: sztuczne napowietrzanie jezior, usuwanie osadów dennych, chemiczne wiązanie biogenów oraz selektywne usuwanie wód hypolimnionu. Do metod biologicznych zalicza się natomiast usuwanie organicznej materii oraz biomanipulację.

Biomanipulacja polega na ingerencji w środowisko poprzez zmianę warunków bytowych organizmów, wykorzystując przy tym zależności zachodzących w łańcuchu pokarmowym. Metoda ta wymaga  przeprowadzenie szczegółowej analizy zależności jakie mają miejsce w danym ekosystemie. Co więcej, konieczna jest tu systematyczna kontrola na różnych poziomach troficznych, a nierzadko nawet ponowna biomanipulacja. Składają się na nią dwa procesy bottom-up i top-down, które warunkują trofię zbiornika.

Bottom-up dotyczy kontroli piramidy troficznej od jej podstaw. Zgodnie z tą koncepcją, ilość związków biogennych istotnie wpływa na produktywność ekosystemu i relacje między poziomami troficznymi. Zapewnienie dopływu związków biogennych do zbiornika wpływa z kolei na większą produkcje fitoplanktonu i zagęszczenie zooplanktonu, który jest istotnym źródłem pokarmu dla wszystkich gatunków ryb. Większe zagęszczenie ryb żywiących się planktonem warunkuje natomiast ilość ryb drapieżnych znajdujących się w zbiorniku.

Top-down to natomiast rozwiązanie, w którym kontrola piramidy troficznej odbywa się od jej szczytu. Zakłada, iż w ekosystemie jezior, szczególna jest rola ryb znajdujących się na szczycie piramidy. Wysokie zagęszczenie ryb drapieżnych wpływa na spadek ilości ofiar oraz ryb spokojnego żeru. A spadek liczebności ryb spokojnego żeru, umożliwia z kolei skuteczniejszy rozwój zooplanktonu, który wyżera fitoplankton i zmniejsza jego biomasę.

Stopka autorska: Artykuł powstał przy współpracy z Ekopan.pl.