Od kiedy znana jest obróbka cieplna?

Hartowanie znane jest od ponad trzech tysięcy lat. Przez długi czas jednak tego rodzaju obróbka cieplna objęta była blokadą informacyjną. Kto o niej pisał?

Na czym polega hartowanie stali? Mniej więcej do XVI wieku dla większości taka wiedza jest kompletnie niedostępna. Obróbka cieplna pozostaje w gestii rzemieślników, którzy doskonale chronią swoje tajemnice. Można powiedzieć, że wykorzystują ówczesne prawa dotyczące ochrony własności intelektualnej do umacniania swojej pozycji materialnej.

Homer i inni

Mają co chronić, bo obróbka cieplna jest znana od około trzech tysięcy lat. Nie wiadomo, kto pierwszy wpada na pomysł, że można w ten sposób wzmacniać narzędzia czy broń. Po raz pierwszy o hartowaniu wspomina Homer.

Naukowcy oceniają jednak, że już w roku 1200 p. n. e. Na terenie dzisiejszej Anatolii w Turcji wykorzystywali je Hetyci. Później znajomość tej technologii rozprzestrzeniła się na cały Bliski Wschód. Tyle, że ze względu na różną jakość produkcji, jej efekty także nie zawsze były zadowalające.

O hartowaniu wspominają w swoich pismach tacy historycy, jak Herodot, Ksenofont czy Strabon. Obróbka cieplna jest więc im znana, co więcej, muszą wiedzieć mniej więcej na czym polega i jakie daje korzyści.

Chińczycy po swojemu

O tym, że hartowanie stali to osiągnięcie, które jest naturalną konsekwencją jej zastosowania świadczy fakt, że technologia ta znana jest także na dalekim wschodzie. Chińczycy stosują tego rodzaju obróbkę już u zarania naszej ery.

Ich techniki są różne, jedne sprawdzają się lepiej, inne gorzej. Sławę zdobywają rzemieślnicy z Qingzhen. Jasne są także korzyści, jakie daje obróbka cieplna.

Chińczycy dużo eksperymentują. W 6 wieku naszej ery kowal Qi próbuje wykorzystać do hartowania zwierzęce odchody. Udaje mu się uzyskać różne poziomy twardości stali. Song Yingxing, chiński encyklopedysta, żyjący na przełomie XVI i XVII wieku rozważa zalety stosowania różnych cieczy, w tym oleju. To jednak dzieje się już znacznie później.

Wcześniej pisarz Shen Kuo publikuje liczącą ponad tysiąc stron pracę na temat obróbki żelaza. Inną książkę na ten temat wydaje żyjący w XIII wieku Wang Zhen.

Powrót do Europy

Europejczycy budzą się z letargu mniej więcej w dwunastym wieku. To wtedy Theofil, niemiecki mnich, wydaje pierwszą znaczącą pracę pisemną na ten temat. Opisuje w niej różne metody hartowania. Daje też rozmaite rekomendacje tym, których interesuje taka obróbka cieplna.

W XVI wieku znaczenie cechów słabnie, można więc z większą swobodą mówić o technikach hartowania. Giambattista della Porta opisuję więc tę technikę. Autor dobrze orientuje się w tematyce, potrafi odróżnić różne rodzaje hartowania.

Podaje więc przepisy na to, jak uzyskać stal twardą i jaka obróbka cieplna nie daje takich rezultatów. Potrafi przy tym wyjaśnić mechanizmy fizyczne, które wiążą się z osiągnięciem takiego, a nie innego efektu.

Później przychodzi czas zupełnie innych badaczy. W osiemnastym, a zwłaszcza w dziewiętnastym wieku obróbka termiczna staje się dziedziną przemysłu. Hartowanie wykorzystywane jest na skalę masową, a wiedza o nim powszednieje.

Stopka autorska: koebo.pl – obróbka cieplna