Czy psychologia pomaga w zrozumieniu i poznaniu siebie?

Ludzie od zarania dążyli do lepszego zrozumienia własnej natury. Jest wiele sposobów, by zgłębiać samego siebie i trudno wskazać jeden najlepszy. Każdy ma własną drogę odkrywania siebie. Jednak współczesna psychologia może być jednym z wartościowych sposobów zwiększenia znajomości własnej psychiki.

fot. Roycelynnee8, CC BY-SA 3.0

Studenci psychologii mają wiele okazji, by przyjrzeć się sobie. Po pierwszym roku studiów zaczynają zaznajamiać się z testami psychometrycznymi i doświadczają badania psychologicznego na sobie. Mogą dowiedzieć się więcej o swojej osobowości, temperamencie, inteligencji, stylu poznawczym itp.

Kiedy studiują psychopatologię, zerkają ukradkiem na siebie pod kątem cech depresji, osobowości narcystycznej, fobii i wielu innych. Niektórzy pochopnie wyciągają wnioski i są już niemal pewni, że cierpią na konkretne zaburzenie, albo i kilka. Zjawisko to, występuje także poza problemami natury emocjonalnej. Czytając dowolny zestaw objawów niepokojącej nas choroby, łatwo znaleźć przynajmniej kilka u siebie.

Niestety, na podobnej zasadzie (choć w uproszczony sposób) działają różne, gazetowe pseudo testy psychologiczne. Czytelnik wypełnia test, zagląda do odpowiedzi i już wie, czy jest zazdrosny, czy ma depresję, czy jest nadmiernie zestresowany, czy nadużywa alkoholu itd.

W poznawaniu siebie może być także pomocna dobra literatura psychologiczna i psychoterapeutyczna. Czytając np. autentyczną historię czyichś zmagań z zaburzeniem psychicznym albo podpatrując perypetie uczestników grupy psychoterapeutycznej, można znaleźć w cudzych historiach własne wątki i przez podobieństwo do uczestników zobaczyć i zrozumieć w sobie więcej. Mechanizm identyfikacji może więc być wsparciem w przezwyciężaniu własnych trudności.

Wspomniane wyżej metody nie są jednak zupełnie wystarczające do pełnego poznania siebie. Z jakiego powodu tak jest? Po pierwsze, badanie psychologiczne (np. testy psychometryczne) nigdy nie odkrywają pełnej prawdy o człowieku. Jak pokazuje historia, niektóre z nich, np. słynny test projekcyjny Rorschacha może się okazać wręcz narzędziem ryzykownym. Osobowości nie da się ując w liczby, centyle, procenty. To nadmierne uproszczenie. Po drugie, nikt nie jest w stanie trafnie zdiagnozować siebie w sposób całkowicie samodzielny. Możemy zbierać różne obserwacje na swój temat i analizować siebie w różnych sytuacjach, jednak nie potrafimy ich sami zobiektywizować. Wszystkie te spostrzeżenia warto przedyskutować z kimś, kto z jednej strony potrafi odsunąć zbędne obawy, z drugiej zaś wskazać na kwestie przez nas pomijane. Każdy człowiek ma naturalną tendencję do gromadzenia informacji zgodnych z dotychczasową koncepcją swojego „ja” i odrzucania tych, które do tej koncepcji nie pasują.

Wiemy, że wiele może o nas powiedzieć dobry przyjaciel, który zna nas od lat. Taka osoba nie boi się niekiedy nawet wygarnąć prawdy prosto w oczy. Jeśli z jakichś powodów nie możemy skorzystać z takiej pomocy u przyjaciela, można rozważyć także spotkanie z psychoterapeutą. Wbrew obiegowym stereotypom, jego pomoc nie ogranicza się wyłącznie do diagnozowania i leczenia zaburzeń psychicznych. W czym więc przede wszystkim pomaga psychoterapia? W poznaniu siebie, swoich nieświadomych mechanizmów obronnych, podtrzymujących często nadmiar udręki, w zbadaniu nie tylko słabych, ale i silnych stron osobowości, dzięki którym możemy żyć nieco lepiej i bardziej harmonijnie. Dokonuje się to jednak dzięki rozmowie, w której pacjent doświadcza, że wszystko, co wnosi, jest równie ważne i znaczące oraz że może znaleźć głębsze znaczenie emocjonalne swoich słów, wspomnień i wypowiedzi. Jest to podstawowa różnica w stosunku do książek i testów: poznawać siebie można najpełniej w kontakcie z drugim człowiekiem.

Wiedza o sobie jest bardzo ważna w wielu sytuacjach społecznych, choćby w ubieganiu się o pracę. Warto jednak pamiętać, że trafna wiedza o sobie to taka, która jest otwarta na napływ nowych informacji oraz korektę starych. Wymaga to ciągłej gotowości do weryfikacji swoich poglądów na siebie. A to oznacza, że nie nadejdzie taka chwila, kiedy będziemy wiedzieć o sobie już wszystko.

Stopka autorska: psychoterapeutyczny.blogspot.com – Kontrapunkt Psychoterapii